PROFIL

KEBERKESANAN KAEDAH PELUPUSAN SISA BUANGAN DI MALAYSIA

Pengenalan

Terdapat 2 jenis sisa buangan iaitu jenis sisa buangan pepejal dan jenis sisa buangan toksid. Ia merangkumi beberapa jenis bagi setiap jenis sisa buangan tersebut. Sisa pepejal terdiri daripada beberapa jenis iaitu:

Bil	Jenis Buangan
1.	Sisa Pepejal Domestik daripada sisa-sisa makanan dan sampah sarap dan juga benda-benda pukal daripada kawasan perumahan, perniagaan, sekolah dan kawasan-kawasan awam.
2.	Buangan barang-barang pukal seperti rangka/bingkai kenderaan, barang-barang elektrik, perabot, tayar buruk dan sebagainya.
3.	Buangan daripada perlombongan dan kuari
4.	Bahan buangan daripada pengorekan dan pecahan bangunan-bangunan
5.	Sisa buangan binatang dan pertanian seperti najis khinzir, najis lembu, sekam padi dan sekam kayu.
6.	Sisa buangan taman (garden waste)
7.	‘Non Toxic Industrial Waste’

Bagi jenis sisa buangan toksid pula antara jenis – jenisnya ialah:

Kumpulan	Jenis Buangan
A	‘sisa minyak’ ,minyak hidraulik, , minyak gerudi,.
B	‘bahan buangan kimia organic’ mengandungi halogen atau sulfur. Sisa buangan yang mengandungi bahan halogen yang berupaya melarut bahan lain seperti trikloroetilena, tetrakloroetilena, kloroform, kloroetana, gendklena dan freons”. ‘selain daripada bahan buangan kimia organik’ mengandungi halogen atau sulfur termasuk PCB and PCT –mengandungi sisa seperti yang terdapat dalam kapisator.
C	‘ sisa pelarut Organik’ tiada halogen atau sulfur <1% sisa mengandungi keupayaan >50% melarut seperti petrol, turpentin, benzena, toluena, xylena, etanol, propanol, aseton
H	‘bahan buangan kimia organik’ tanpa halogen atau sulfur cat lama, bekas penyulingan, kimia organik yang terdapat tar, minyak masak, , sisa gam,sisa sabun, gris, sainida alkali
K	‘bahan buangan yang mengandungi merkuri’ cecair COD , bateri merkuri,
T	‘sisa pestisid’ bahan insektisid, penyembur serangga dam fugus
X	‘bahan kimia inorganik’ asid hidroklorik dan nitrik, sodium hidroksida, besi teroksida
Z	‘bahan bangan lain’ Isosianat (MDI dan TDI), sisa ubat- ubatan, bekas semburan, bateri

KAEDAH PELUPUSAN SAMPAH

Terdapat beberapa kaedah yang biasa di gunakan untuk melupus sampah iaitu kaedah penimbusan tanah atau lebih dikenali sebagai Landfill dan juga kaedah Insinerator iaitu pembakaran tertutup. Bagi kaedah Landfill, banyak cara atau kaedah yang digunakan merangkumi:

i. Kaedah ‘Open Dumping’

Kaedah ini adalah konvensional dan masih dipraktikkan di merata-rata tempat seluruh Malaysia. Kaedah ini tidak teratur dan terdedah kepada bau busuk dan pembiakan serangga dan binatang

ii. Kaedah ‘Sandwich’

Kaedah penimbusan ini dibuat secara lapisan demi lapisan secara mendatar.Setiap antara lapisan ini ditimbus/ditutup dengan tanah. Kaedah ini adalah lebih berkesan tetapi jika tapak pelupusan terlalu lebar (luas), maka bahan-bahan buangan ini akan ditinggalkan tidak ditutup untuk beberapa hari menyebabkan bau busuk dan sebagainya.

iii. Kaedah ‘Cell’  

Kaedah penimbusan ini dibuat dengan cara menimbus sisa buangan dengan lapisan tanah pada setiap hari iaitu dengan ketebalan 20 cm.
Pada lapisan penutup perantaraan hendaklah pada ketebalan 30cm dan lapisan akhir penutup pada ketebalan 60cm.

Pemilihan tapak landfill

Dari segi bilangan adalah wajar diwujudkan sekurang-kurangnya satu tapak bagi setiap 30,000 penduduk ataupun dalam lingkungan 10km bagi sesebuah kawasan petempatan atau perumahan. Setiap tapak pelupusan ini pula perlulah mempunyai sokongan beberapa tapak pengumpulan sampah dalam lingkungan 5km.

Tapak pelupusan adalah dihadkan kepada pelupusan buangan sisa pepejal. Pemilihan tapak adalah berdasarkan kepada beberapa aspek iaitu fizikal, ekonomi, sosial dan alam sekitar dan jenis gunatanah yang tidak sesuai dipertimbangkan adalah seperti berikut

i. Fizikal

a. Tidak termasuk kawasan bekalan air dan tadahan air; 

b. Tidak termasuk kawasan banjir;

c. Tidak termasuk kawasan aliran air (sungai dan paya);

d. Paras air bawah tanah yang rendah;

e. Bertanah pawah;

f. Kawasan paya dan berlumpur

g. Muara/pesisiran pantai; dan

h. Tapak yang sesuai untuk pertimbangan adalah zon industri dan terdiri dari gaung/lurah yang tidak ada kepentingan, bekas tapak lombong, bekas kolam yang digali dan bekas kawasan taliair dengan memenuhi syarat EIA.

ii. Ekonomi

a. Lokasi – jarak masa dari tempat sumber utama bahan hendaklah tidak melebihi ½ hari perjalanan sebab sisa-sisa ini cepat busuk;

b. Keluasan minimum tapak 50 – 60 hektar

c. Jangka usia projek kira-kira 20 tahun

d. Mudah mendapatkan tanah untuk penimbusan

e. Mempunyai laluan dan jalan keluar masuk yang sempurna

f. Tidak mempunyai halangan untuk tujuan pembesaran tapak projek

g. Mengambil kira faedah tapak pelupusan selepas siap jangka projek

iii. Sosial

a. Hakmilik tanah – utamakan tanah kerajaan untuk memudahkan urusan pengambilan balik

b. Tanah yang terhad dari aspek gunatanah juga boleh dipertimbangkan.

c. Jauh dari kawasan yang mempunyai kepadatan penduduk yang tinggi dan keutamaan pembangunan hendaklah sekurang-kurangnya 5 – 10 km sebagai langkah untuk menyekat dari bau busuk, habuk dan bising

d. Jauh dari kawasan-kawasan yang mempunyai nilai estatik, sejarah dan tempat-tempat pengekalan (preservation & conservation area)

e. Tempat yang tidak mempunyai kehidupan liar dan binatang terpelihara

f. Tidak memberi kesan ke atas kehidupan laut

g. Jauh daripada kawasan kegunaan awam

iv. Alam Sekitar

a. Pertimbangan dari aspek geoteknikal iaitu gunatanah sediada, jenis permukaan tanah, paras air bawah tanah dan kestabilan kecerunan termasuk Laporan EIA:

b. Pertimbangan dari kesan pencemaran air bawah tanah dan permukaan air terutamanya kesan pencemaran kepada air minuman;

c. Pertimbangan juga diambil kira jika kawasan tersebut dilanda banjir; dan

d. Mengambil kira kesesuaian tapak dengan kawasan persekitarannya.

Kaedah Insinerator

Model Ringkas Insinerator

Insinerator adalah satu alat yang berupa tungku pembakaran yang dapat digunakan untuk pengolahan limpah padat.Teknologi incinerator ini merupakan teknologi yang banyak digunakan dipelbagai negara maju untuk mengatasi masalah limpah padat yang berasal dari industri mahupun domestik.

Kaedah ini merupakan jalan yang sesuai untuk melupuskan bahan yang tidak terbiodegrasi dan bahan dikitar semula. Kaedah insinerator dibuat pengasingan atau pemilihan sisa untuk dibakar supaya hanya bahan kimia tertentu sahaja yang akan dibebaskan. Tidak perlu kawasan tapak yang luas dan meminimunkan penggunaan tanah. Ia boleh digunakan dalam penghasilan tenaga elektrik.

Pada masa ini terdapat 7 sistem incinerator mini dilaksanakan dengan kos sekitar 17 billion di beberapa pulau peranginan seperti P ulau Langkawi, Pangkor, Tioman dan Labuan. Tidak keterlaluan jika dikatakan insinerator adalah satu-satunya jalan penyelesaian drastik.

KESAN – KESAN AKIBAT PENGGUNAAN KAEDAH TERSEBUT

Kaedah Incinerator

Kaedah ini mewujud ancaman kepada alam sekitar kerana ia melibatkanpembakaran yng boleh menghasilkan bahan toksik seperti dioksin ,furan dan merkuri. Dioksin, furan dan merkuri yang dibebaskan boleh menyebabkan kemandulan dan penyakit kanser. Bahan kimia tersebut juga bpleh merosakkan sistem ketahanan badan dan mengganggu fungsi hormon lalu menyebabkan pelbagai jenis penyakit. Dua bahan kimia yang dikait rapat dengan incinerator,iaitu bahan berklorin akan membebaskan dioksin manakala bahan berhalogen akan membebaskan Furan

Kaedah Landfill

Kaedah ini juga boleh menyebabkan wujudnya 2 masalah utama yang membabitkan alam selkitar

iaitu :

1. Leachate
2. Gas landfill (metana)

1.) Leachate

Leachate merupakan cecair yang mengandungi bahan kimia terlarut serta campuran bakteria yang berbahaya.. Ia terhasil apabila sampah yang di longgokkkan akan bersentuhan dengan air permukaan atau air bawah tanah yang masuk kedalam longgokkan sampah tersebut (landfill). Sekiranya air tersebut masuk, ia akan melarutkan segala bahan kimia dalam sampah secara tindak balas kimia serta biokimia lalu menghasilkan bahan kimia terlarut yang dikenali sebagai leachate. Walau bagaimanapun, tabii dan kekuatan leachate bergantung kepada;

a) Komposisi air sampah

a) Jangka masa sentuhan antara air dan sampah

b) Kuantiti air yang bersentuhan melalui sampah

Terdapat 2 komponen utama leachate iaitu, bahan kimia organik dan logam berat. Bagi bahan kimia organik, ia merangkumi segala bahan larut hasil daripada proses penguraiaan keatas sampah contohnya; keton, benzena, eter dan alkohol. Logam berat pula termasuklah; Ni, Pb, Cd, Zn dan merkuri. Apa yang menjadi masalah ialah, leachate akan masuk ke dalam air permukaan seperti sungai dan sekaligus akan mencemarkan air sungai dan secara tak langsung akan mengubah flora dan fauna dalam sungai tersebut. Di samping itu juga, leachate boleh mencemari air bawah tanah dan mempengaruhi kualiti dan pH air. Apabila leachate memasukki air bawah tanah ia akan menggangu aliran air bawah tanah. Hal ini boleh menganggu kitaran air dan ekosistem air bawah tanah. Untuk membaik pulih keadaan tersebut pastinya memerlukan kos pemulihan yang agak tinggi.

2.) Gas landfill (metana)

Gas landfill adalah salah satu kesan akibat daripada kaedah landfill ini. Ia mengandungi metana (55%), CO₂(45 %) dan lebih dari 100 terdiri daripada unsur-unsur surih. Metana terbentuk hasil daripada tindak balas anaerobik ke atas sisa organik. Gas metana ini mudah terbakar dan merupakan gas rumah hijau. Gas metana yang terhasil dalam landfill mudah meresap keluar secara lateral atau menegak. Walau bagaimanapun, ia juga boleh dijadikan sebagai sumber tenaga dimana, gas tersebut di kumpulkan dan dibakar bagi menghasilkan tenaga elektik

Langkah-langkah mengatasi

  1.) Kawalan Keselamatan

i. Kawalan Ke Atas Air Kurasan (Leachate Control)

Air kurasan akan terbentuk apabila proses pereputan (decomposition) terjadi dalam bahan sisa buangan pepejal.

Air kurasan ini mengandungi kandungan ‘Biochemical Oxygen Demand (BOD) dan ‘Chemical Oxygen Demand’(COD) yang tinggi. Anggaran komposisi air kurasan di tapak pelupusan adalah kira-kira 800mg/l kandungan BOD dan 1200 mg/l kandungan COD.*

a. Kawalan ke atas permukaan air iaitu disalur keluar melalui perparitan yang disediakan berasaskan piawaian ‘parameter’ yang ditetapkan bagi kawalan air kurasan dan air bawah tanah oleh Jabatan Alam Sekitar.

b. Sistem peparitan ‘perimeter dyke’ sementara, kolam perangkap mendap dan perangkap mendap hendaklah dibina di kawasan punca bahan timbus. Sebarang pelepasan dari kolam perangkap ini tidak boleh mengandungi pepejal terampai melebihi 150 mg/l. Laporan pengawasan pelepasan dari perangkap mendap ini hendaklah dikemukakan kepada Jabatan Alam Sekitar setiap 3 bulan sekali dari tarikh kerja tanah.

c. Kemudahan ‘leachate collection’ hendaklah disediakan. Sebarang pelepasan air kurasan tidak dibenarkan dilepaskan ke dalam mana-mana alur air kecuali diolah terlebih dahulu untuk mematuhi Piawai B. Jadual ketiga, Peraturan-peraturan Kualiti Alam Sekeliling (Premis yang ditetapkan) (Kumbahan, Pengolahan dan Pelupusan Buangan Berjadual) 1989.

ii. Kawalan Ke Atas Pelepasan Gas (Gas Venting Control)  

Pewujudan dan pergerakan gas terutamanya ‘carbon dioxide’ dan ‘methane’ di dalam tapak penimbusan menjadi aktif walaupun bertahun-tahun lamanya selepas projek penimbusan ini selesai di mana akan memusnahkan tumbuh-tumbuhan di sekitarnya dengan cara mengosongkan oksigen dari zon akar tumbuh-tumbuhan tersebut.

Bentuk kawalan yang diperlukan ialah:;

a. Mematuhi syarat-syarat geologi, hydrologi dan menggunakan tanah-tanih asal untuk tujuan penimbusan.

b. ‘Permeable Method’ – Pergerakan gas secara sisian ke arah tanah bersebelahan boleh disekat dengan menggunakan sumber bahan yang dapat menelapkannya iaitu lohong/lubang-lubang batu kerikil (gravel vents) atau parit-parit yang dipenuhi batu kerikil (gravel filled trenches).

c. Permukaan atas lohong-lohong batu kerikil tidak boleh ditimbus dengan tanah-tanih ataupun ditanami sebarang tumbuh-tumbuhan supaya dapat mengekalkan kelembapan dan menyekat pelepasan gas.

d. ‘Impermeable method’ (Gas Barrier Membranes) – pergerakan gas melalui tanah boleh dikawal dengan menggunakan bahan-bahan yang tidak telap di mana gas-gas ini tidak boleh serap di sekitarnya dan dialirkan ke permukaan atas. Bahan-bahan yang tidak telap adalah seperti lapisan tanah liat dengan ketebalan di antara 50 – 120 cm ataupun menggunakan kaedah lapisan sintetik

Bahagian- bahagian Tapak Pelupusan Sampah

Figure 3. Rajah menunjukkan keratin rentas struktur asas tapak pelupusan sampah.Anak panah menunjukkan arah pergerakkan leachete

Bahagian asas tapak Pelupusasn sampah pada rajah diatas menunjukkan:

I. Sistem utama – memisahkan sisa buangan dan leachete daripada air bawah tanah

II. Sistem pengumpulan air hujan – mengumpul air hujan yang terdapat pada tapak pelupusan sampah

III. Sistem pengumpulan leachete – mengumpul dan menapis leachete

IV. Sistem pengumpulan gas metana – mengumpul dan mengawal pembebasan gas metana

Lampiran Gambar

Gambar 1: Salah satu kawasan tapak pelupusan sampah

Gambar 2: Paip pengumpulan air dari landfill disalurkan ke sistem saliran air

Gambar 3: Kolam pengumpulan leachate yang direka untuk mengelekkan pencemaran berlaku

Gambar 4: Paip pengumpulan gas metana digunakan untuk memerangkap/ menapis gas berbahaya

Gambar 4: Paip penunjuk aras air bawah tanah

Gambar 5: Pelapik digunakan di bahagian atas landfill